Shock

Shock is een ernstige bedreiging van de gezondheidstoestand van een patiënt. Men spreekt van een shocktoestand bij (acute) vermindering van de capillaire weefselperfusie en bedreiging van cellen.

“Shock is een syndroom dat gekarakteriseerd wordt door een (vrijwel acute) vermindering van de effectieve capillaire weefselperfusie met daardoor een verstoring van het celmetabolisme”.

In de shocktoestand ontstaat er zuurstoftekort in de perifere (meest uiterste) delen en cellen van het lichaam. Als deze situatie te lang aanhoudt sterven er cellen af. Afhankelijk van de ernst en de plaats van shock is het zuurstoftekort reversibel.

Feit is dat in een bedreigende situatie het lichaam de vitale organen probeert te beschermen en ervoor zorgt dat deze organen te allen tijde voldoende zuurstof hebben. Het lichaam doet dit onder andere door de vaten te vernauwen. Dit resulteert in o.a. een bleke huid en bleek gelaat. De situatie is ernstig en moet verholpen worden omdat veel cellen in de shocktoestand zullen sterven. Afhankelijk van het soort shock kunnen uiteindelijk ook de vitale organen zonder voldoende zuurstof komen te zitten, indien er geen behandeling volgt zal de patiënt sterven.

Oorzaken Shock

Er zijn verschillende soorten shock met elk een ander verloop. Hieronder staan de soorten gerankschikt.

  • Hypovolemische shock
    Hiervan is sprake als er te weinig circulerend volume is in de bloedbaan. Hierdoor is een tekort aan zuurstoftransport en komen vitale organen mogelijk zonder zuurstof te zitten. De oorzaak van een hypovolemische shock zijn o.a. ernstige in- of uitwendige bloeding, vochtverlies of uitdroging. Het lichaam probeert in eerste instantie het vochttekort op te vangen door middel van vaatvernauwing. Als gevolg van het gedaalde circulerend bloedvolume zie je respectievelijk; een lage bloeddruk, hoge hartslag, koude extremiteiten en een bleek gelaat. Uiteindelijk kan de patiënt flauwvallen en in het ergste geval sterven.
  • Cardiogene shock
    Als het hart faalt bijvoorbeeld door een recent doorgemaakt hartinfarct wordt er onvoldoende bloed rondgepompt door het lichaam. Er is te weinig perfusie in de weefsels en organen. Ook hierbij zal het lichaam reageren met vaatvernauwing en zullen dezelfde kenmerken optreden. Oorzaken kunnen zijn; hartinfarct, hartritmestoornissen, cardiomyopathie, langdurige hypertensie en klepfalen.
  • Obstructieve shock
    Hierbij is er ergens in de bloedcirculatie een obstructie. Deze zorgt voor een ernstige belemmering van de bloedcirculatie. Een voorbeeld kan zijn een longembolie, arteriele trombose of harttamponnade.
  • Distributieve shock
    De distributieve shock wordt gekenmerkt door acute vaatverwijding en lokale verandering in de celmembranen. Door het relatieve grote vaatbed ontstaat er tevens een tekort aan circulerend volume. Daarnaast is over het algemeen de zuurstofbehoefte van cellen bij deze vorm van shock vergroot. Deze shock komt vaak voor bij anafylaxie (ernstige allergische reactie) of sepsis (ernstige infectie).

Symptomen Shock

Hoewel het beeld van een lichamelijke shock onder te verdelen is onder vier soorten, zijn bij vrijwel alle soorten dezelfde symptomen aanwezig. In het begin zal de bloeddruk fors dalen. Het lichaam reageert hierop door de vaten vernauwen en vocht vast houden. Dit leidt tot verminderde diurese en koude extremiteiten/gelaat. De hartslag zal opgevoerd worden om het verminderde volume te compenseren. De polsslag wordt zwakker en vaak ook onregelmatig. De capillaire-refill is verlengd en de ademhaling is versneld. Over het algemeen is de patiënt angstig en onrustig. De patiënt voelt klam en is zweterig, soms ook grauw.

 

Diagnose Shock

De diagnose van een shock wordt gesteld op basis van de lichamelijke kenmerken.

  • Hypovolemische shock
    Het lichaam reageert met vaatvernauwing en versnelde hartslag. Het klinische beeld is een lage bloeddruk, laag zuurstofverbruik van cellen en toename van de hartslag. Het gelaat is bleek, de extremiteiten zijn koud en het lichaam houdt vocht vast. Door middel van een echo en een Sawn-ganz katheter kan worden vastgesteld of er een tekort aan volume in de bloedbaan is.
  • Cardiogene shock
    Door middel van een ECG kan worden vastgesteld of er een hartinfarct is, dit kan overigens worden gestaafd met een bloedonderzoek waarbij de hartenzymen worden bepaald. Een echo van het hart kan weergeven wat de functie is van het hart en of er sprake is van hartfalen.
  • Obstructieve shock
    De obstructieveshock wordt gekenmerkt door een afname van de doorbloeding met stuwing in het gebied voor de obstructie.
  • Distributieve shock
    Deze vorm van shock wordt allereerst gekenmerkt door bloeddrukdaling en verhoogde hartslag. De perifere weerstand is zeer laag wat op zich een belangrijk kenmerk kan zijn van deze vorm van shock.

Behandeling Shock

Afhankelijk van het soort shock zal een bepaalde behandeling noodzakelijk zijn. Allereerst moet het circulerend bloedvolume weer tot een normaal peil gebracht moeten worden. Door middel van het geven van vloeistof of bloed in de bloedbaan draagt eraan bij dat de alle weefsels weer voldoende zuurstof krijgen. Vervolgens moet de oorzaak getraceerd en verholpen worden. Bij een hypovolemische shock is soms sprake van een bloeding, deze zal gestelpt moeten worden. Bij een cardiogene shock kan er sprake zijn van een acuut myocardinfarct, deze kan worden verholpen d.m.v. een stent of bypass. Een obstructieve shock kan voorkomen bij een longembolie, in dit geval zal er bloedverdunning gegeven worden om de embolie op te lossen.

Bij een distributieve shock ligt de nadruk op het traceren van de oorzaken en direct daarop handelen. Bij een acute allergische reactie ontstaat er anafylaxie en zal de allergische reactie gestopt moeten worden door middel van het geven van anti-histamine. In de acute fase helpt het om adrenaline te geven, adrenaline vernauwt de bloedvaten daar waar de bloedvaten ernstig verwijd zijn t.g.v. de allergische reactie.