Een placebo-effect is het positieve effect van een medicijn of behandeling, omdat de patiënt erin gelooft. De laatste jaren zijn er veel onderzoeken gedaan naar het placebo-effect bij een positieve verwachting. Maar ook naar het omgekeerde; bij een negatieve verwachting een verminderd effect van een medicijn of behandeling. Hoogleraar gezondheidspsychologie Andrea Evers legde het uit in een interview met Nu.nl.
Hoe kan het placebo-effect werken?
Volgens Evers heeft hoe we ons voelen en wat we denken grote invloed op ons lichaam. Hierdoor ontstaat het placebo-effect. Bij kinderen wordt dit al veelvuldig gebruikt; een snoepje of kusje tegen de pijn, en de tranen en de pijn zijn meteen weg.
De laatste jaren wordt er steeds vaker het verband gelegd tussen onze gedachten en psyché en ons lichaam. Enkele jaren geleden wilde de wetenschap hier nog niets van weten. Maar tegenwoordig blijkt steeds vaker hoe belangrijk onze verwachtingen zijn op onze gezondheid.
Is het placebo-effect echt zo sterk?
Ja, er zijn zelfs goede wetenschappelijke onderzoeken bekend over placebo-operaties. Dan wordt je geopereerd, maar tijdens de operatie wordt alleen de huid opengesneden en weer dicht gehecht. Er zijn onderzoeken bij hernia operaties en knie-artrose uitgevoerd. Na de operatie hebben mensen daadwerkelijk minder klachten, terwijl er eigenlijk niks is gedaan, zegt de hoogleraar.
Is positief denken dus zinvol op pijn en gezondheid?
Nee, het is niet positief denken, maar positieve verwachtingen volgens Andrea Evers. Verwachtingen worden gecreëerd door allerlei leerprocessen. Het bekendste leerproces hierin is conditionering, of ook wel bekend als het Pavlov effect. Pavlof was een Russische fysioloog die een hond aanleerde dat hij bij een belletje wat lekkers kreeg. Na een tijdje ging de hond al kwijlen bij het belletje, zonder dat er eten of geur van eten was. De verwachting zorgt ervoor dat het lichaam fysiek hierop reageert.
Werken zowel positieve als negatieve verwachtingen over medicijnen en behandelingen?
Ja, maar volgens de hoogleraar moet er dus wel eerst ervaring zijn opgedaan. Als voor jou paracetamol werkt bij hoofdpijn kan het denken aan paracetamol al genoeg zijn. Maar het omgekeerde is ook waar, dit wordt het Nocebo-effect genoemd. Als je merkt dat paracetamol geen effect heeft, zal het de volgende keer ook niet werken. Het vertrouwen in een bepaald medicijn of behandeling is van groot belang. Als je van iedereen hoort dat paracetamol niet werkt, is de kans groot dat het ook bij jou niet werkt.
Evers concludeert ook dat het vertrouwen in een arts of therapeut van groot belang is voor het slagen van de behandeling. Als je een arts volledig vertrouwt is de kans dat het medicijn werkt vele malen groter.
Komt het placebo-effect nog bovenop het effect van de behandeling?
Ja, het is niet alleen de behandeling of de werkzame stoffen in de medicijnen die het werk doen vindt Evers. Alleen in de wetenschap en geneeskunde wordt het succes wel volledig toegeschreven aan het medicijn of behandeling.
Is er ook onderzoek naar het nocebo-effect gedaan?
Ja, recent onderzoek toont volgens Evers aan dat het nocebo-effect is bewezen. Mensen die veel uitleg krijgen over alle mogelijke bijwerkingen, krijgen vaker last van deze bijwerkingen. Daarom zal een arts zelden de bijwerkingen in detail bespreken. Hooguit wordt vluchtig de belangrijkste bijwerkingen genoemd.
Zijn verwachtingen te beïnvloeden door een arts of therapeut?
Ja, zowel de positieve als de negatieve verwachtingen zijn te beïnvloeden, is de conclusie van de hoogleraar. Veel negatieve verwachtingen zijn weg te nemen door goede informatie. Vaak komen negatieve verwachtingen door de omgeving of tegenwoordig door social media. Een behandelaar kan deze verwachtingen wegnemen door juiste informatie te geven en hierdoor angst te verminderen.
Informatie is hierin het allerbelangrijkste, dus niet informeren is niet de manier. Ook de informatie dat het placebo-effect en nocebo-effect bestaat is belangrijk.
